Инсулинската резистенција е состојба во која клетките на телото не реагираат на дејството на инсулинот, така што инсулинот не може да го постигне својот биолошки ефект.
Инсулинот е хормон произведен од β-клетките на островчињата Лангерханс на панкреасот. Неговата основна улога во телото е да го контролира метаболизмот на јаглени хидрати (шеќер), масти и протеини. Инсулинската резистенција е состојба во која клетките на телото не реагираат на дејството на инсулинот, така што инсулинот не може да го постигне својот биолошки ефект. Инсулинот е присутен во концентрации кои инаку се ефикасни кај здрави луѓе. Со цел да се спротивстави на отпорноста на клетките, телото создава зголемени количини на инсулин, неговото ниво во крвта се зголемува и се јавува хиперинсулинемија.
Како настанува отпорност на инсулин и што е тоа?
Прекумерното внесување на храна во организмот, особено јаглехидратите со висок гликемиски индекс (рафинирани производи од житарки, компири, шеќер), брзо го подига нивото на шеќер во крвта, што подоцна влијае на отпорноста на инсулин. Како одговор на покаченото ниво на шеќер, панкреасот лачи хормон инсулин чија задача е да го поддржува трансферот на гликоза од крвта во клетките (гликозата ја користат клетките за енергетски цели). Инсулинот ја остварува својата задача со врзување за инсулинските рецептори лоцирани на површината на мускулните и масните клетки. Клетките се отвораат и дозволуваат гликозата да влезе. Кога ќе се задоволат моменталните потреби за гликоза во клетките, вишокот се складира во црниот дроб и мускулите во форма на гликоген, а кога овие резерви се полнат, а гликозата се уште е присутна во крвта, инсулинот помага да се складира вишокот гликоза. како масти.
Ако нивото на шеќер во крвта е долгорочно високо, нивото на инсулин во крвта исто така долгорочно ќе биде високо, а инсулинот постојано ќе ги стимулира клеточните рецептори. Со текот на времето, клетките ќе се обидат да се „одбранат“ или со намалување на бројот на инсулински рецептори или со тоа што рецепторите ќе станат помалку чувствителни. Ова води до т.н отпорност на инсулин. Постоењето на отпорност на инсулин го спречува инсулинот да го постигне својот ефект, па концентрацијата на гликоза, односно шеќер во крвта, е зголемена. Ова е неприфатливо за телото, па го зголемува лачењето на инсулин. Се создава маѓепсан круг.
Генетската предиспозиција игра важна улога во развојот на инсулинска резистенција, исто така своја улога има и земањето одредени лекови. Отпорноста на инсулин се јавува како дел од метаболичкиот синдром, бременоста, дебелината, стресот и сериозните болести.
Отпорност на инсулин и кардиоваскуларни болести
Како дел од метаболичкиот синдром, отпорноста на инсулин го зголемува ризикот од болести на срцето и крвните садови. Отпорноста на инсулин и зголеменото количество на инсулин во крвта доведува до цела низа на нарушувања. Така, на пример, доаѓа до нарушување на метаболизмот на мастите со зголемување на нивото на триглицериди и намалување на нивото на „добриот“ или заштитниот ХДЛ холестерол. Последиците од овој процес се развој на замастен црн дроб, атеросклероза како и цела низа кардиоваскуларни заболувања. Вишокот на инсулин, исто така, има директно штетно влијание врз клетките на ѕидот на крвните садови, доведува до нарушување на рамнотежата помеѓу процесот на згрутчување на крвта и процесот на распаѓање на тромбот и ја зголемува склоноста кон тромбоза.
Отпорност на инсулин и дијабетес
Отпорноста на инсулин понекогаш со години му претходи на развојот на дијабетес тип 2.
Панкреасот произведува сè поголеми количини на инсулин за да не се надмине отпорот на клетките, што за некое време успева, па нивото на гликоза е нормално. Во моментот кога тоа веќе не е можно, доаѓа до зголемување на нивото на гликоза во крвта, и развој на дијабетес тип 2.
Отпорност на инсулин и кожата
Лезиите на кожата како што се: фиброма мол и акантоза нигриканс се директно поврзани со отпорноста на инсулин. Моловите на фибром се бенигни израстоци на кожата кои изгледаат како мало парче висечка кожа. Најчести места на појавување се очните капаци, вратот, пазувите, горниот дел од торзото (особено под градите кај жените), препоните.
Acanthosis nigricans е затемнета и задебелена кожа околу работ на вратот и пазувите. Точниот механизам на поврзаноста помеѓу инсулинската резистенција и овие кожни лезии не е познат.
Отпорност на инсулин и репродуктивни заболувања
Синдромот на полицистични јајници е многу честа болест кај жените. Се карактеризира со присуство на цистични фоликули во кората на јајниците, менструални циклуси без овулација, неплодност, зголемена влакност, опаѓање на косата и појава на акни.
Еден причинител за развој на овој синдром е високото ниво на инсулин, што предизвикува прекумерно ниво на полови хормони, особено естроген.
Спротивно на тоа, кај мажите кои развиле отпорност на инсулин и хиперинсулинемија, не се пронајдени репродуктивни абнормалности.
Отпорност на инсулин и раст
Високите нивоа на инсулин и инсулинската резистенција, исто така, можат да влијаат на растот. Инсулинот е анаболен и влијае на растот преку факторот на раст сличен на инсулин. Пациентите може да имаат линеарен раст со груби карактеристики.
Како се дијагностицира отпорноста на инсулин?
Во принцип, во клиничката пракса, нивото на гликоза во крвта е поврзано со концентрацијата на инсулин и може да му даде на лекарот, во случај на пациент без дијабетес, индикација дали е присутна инсулинска резистенција или не. Потврдата на дијагнозата не може да се заснова само на лабораториско мерење на концентрацијата на инсулин, која варира, бидејќи нема апсолутни вредности што ја задоволуваат дефиницијата. Но, концентрацијата на инсулин над горната граница се смета за абнормална кај пациент без дијабетес.
Дијагностицирањето на отпорност на инсулин не е едноставно. Најдобро е да се постави дијагноза ако се присутни три од четирите параметри:
• повисоко ниво на триглицериди во крвта
• помал ХДЛ холестерол
• крвен притисок повисок од 130/85 mmHg,
• гликоза повисока од 6,1 ммол
Посебно внимание се посветува на луѓето кои имаат фактори на ризик за развој на отпорност на инсулин:
• дебели луѓе со БМИ > 25
• мажи со обем на половината од 102 cm и жени со обем на половината од 89 cm
• лица над 40 години
• луѓе кои имаат членови на блиско семејство кои страдаат од дијабетес тип 2, висок крвен притисок или атеросклероза,
• жени кои имаат гестациски дијабетес
• луѓе кои имаат висок крвен притисок, високи нивоа на триглицериди, ниски нивоа на HDL холестерол
• жени кои имаат полицистични јајници
• луѓе кои имаат acanthosis nigricans.
Која е терапијата за инсулинска резистенција?
Терапијата за инсулинската резистенција има две цели: да го намали нивото на инсулин и да ја зголеми чувствителноста на клетките на инсулин :
- Исхрана за инсулинска резистенција.
Треба да ги исклучите јаглехидратите со висок гликемиски индекс (нерафинирани шеќери, бел леб, пченка и производи од компири: пире од компири, чипс, помфрит).
Во вашето дневно мени вклучете храна богата со растителни влакна (интегрален ориз, цели зрна) и зеленчук (брокула, боранија, блитва, моркови).
Резултатите од неколку студии покажуваат дека губењето на тежината и физичката активност ја зголемуваат чувствителноста на клетките на инсулин. Вклучете лесен тренинг и придржувајте се на препорачаната храна. Овие активности ќе бидат корисни и со адекватна употреба на лекови.
- Лекови за инсулинска терапија
Метформин припаѓа на група на лекови кои се користат за лекување на дијабетес. Работи така што, од една страна, го спречува црниот дроб да ослободува гликоза во крвта, а од друга страна, ја зголемува чувствителноста на мускулите и масните клетки на инсулин. Гликозата полесно влегува во клетките, што доведува до пад на нејзино ниво во крвта. Кога нивото на гликоза во крвта е помало, а потребата за инсулин помала, се намалува и секрецијата. Како резултат на овој двоен ефект на метформин, нивото на инсулин и на гликоза во крвта се намалува.
Тиазолидинедиони ја зголемуваат чувствителноста на инсулин, односно го подобруваат дејството на инсулинот, што доведува до подобрување на навлегувањето на гликоза првенствено на ниво на масното ткиво, мускулите и црниот дроб.
Терапијата со лекови и промените во животниот стил го одложуваат развојот на дијабетес кај луѓето со инсулинска резистенција. Идните студии треба да покажат за кој временски период се одложува појавата на дијабетес, како и да покажат до кој степен е неопходна употребата на лекови во третманот, земајќи ги предвид позитивните ефекти кои произлегуваат од промените во начинот на јадење и зголемување на физичката активност.
Одговорот на прашањето: дали инсулинската резистенција се лекува?… Одговорот е: ДА!
Она што е важно е раната дијагноза, промена на животниот стил, употреба на лекови и консултација со лекар.
Извор https://pharmamedica.rs/endokrinologija